سەنەدێکی حکوومەتی ئێران سەبارەت بە لە سێدارەدانی شەهیدانی ١٧ی خاکەلێوە

بەرواری ٢٤/١/٢٦
ژمارە ٤٦١/٧٥٨/ ١ وەزاڕتی کاروباری ناوخۆ
ئیدارەی پۆلیسی گشتیی وڵات

دایرەی پۆلیس
وەزاڕەتی کار و باری ناوخۆ

بە ئاگاداریتان دەگەیێنین. ئیداری پۆلیسی مەهاباد ڕادەگەیێنێ.

١- حامیدی مازووچی ٢- محەمەدی نازمی ٣- عەبدوڵا ڕەوشەنفکر ٤- ڕەسووڵی نەغەدەیی لە ئەفسەرانی دێمۆكڕاتەکانی مەهاباد و لە هاوکارانی محەمەدی قازی کە لە جەبهەی سەردەشت و شوێنی دیکە بە دژی هێزی دەوڵەت ڕاپەڕینی چەکدارانەیان کردبوو و لە دادگەی زەمانی شەر دا بە ئیعدام حوکم درابوون و لە تەورێز زیندانی بوون شەوی١٧/١/٢٦ هێنرانە مەهاباد و سەعات ٢٤ [ 12ی شه‌و] دوای بە جێگەیاندنی ڕێوڕەسمی مەزەبی و قانوونی لە مەیدانی پەهلەوی کە لە خیابان هەڵکەوتووە لە دار دران و بۆ بەیانی سەعات هەشت تەرمەکان هێنرانە خوارێ و دوای بە جێگەیاندنی ڕێوڕەسمی ئیسلامی نێژراون و هێمنی و نەزمیش بەرقەرار بووە.

لەلایەن سەرۆکی پۆلیسی گشتیی وڵات – سەرهەنگ حیسام وەزیری
جێی ئیمزا
ڕابگەیێندرێ ٢٧/١/٢٦



سه‌رچاوه‌: " اسرار محاکمه‌ قاضی محمد و یارانش ..." چاپ دوم، گردآوری و ترجمه‌: محمد رضا سیف قاضی. 1380ی هه‌تاوی

سنوورەکانی کۆماری کوردستان

سنوورەکانی کۆماری کوردستان




سەرچاوە:
The Kurdish Republic of 1946
William Eagleton JR
Oxford University Press, 1963

پەیکەری پاکی شەهیدانی ١٧ی خاکەلێوە لە سەر داری بێدادی

شەهید ناودار عەبدوڵای ڕەوشەنفکر

شەهید ناودار عەبدوڵای ڕەوشنفکر ( عەبدوڵای خدر حەیرانێ) لە ١٧ی خالێوەی ١٣٢٦ ( ٧ی ئاوریلی ١٩٤٧) لە گەڵ ٣ ئەفسەری دیکەی کۆماری کوردستان لە مەهاباد لە سێدارە درا

شەهید ناودار ڕەسووڵی نەغەدەیی

شەهید ناودار ڕەسووڵی نەغەدەیی لە ١٧ی خاکەلێوەی ١٣٢٦ی هەتاوی ( ٧ی ئاوریلی ١٩٤٧) لە گەڵ ٣ ئەفسەری دیکەی کۆماری کوردستان لە مەهاباد لە سێدارە درا.

شەهید ناودار محەمەدی نازمی

شەهید ناودار محەمەدی نازمی لە ئەفسەرانی کۆماری کوردستان ڕۆژی ١٧ی خاکەلێوەی ١٣٢٦ لە گەڵ سێ هاوڕێی دیکەی لە مەهاباد لە سێدارە درا

شەهید کاپیتان حامیدی مازووچی سەرۆکی دیژبانیی ناوەندی مەهاباد

شەهید حامیدی مازووچی و ٣ کەسی دیکە لە ئەفسەرانی کۆماری کوردستان لە ١٧ی خالێوەی ١٣٢٦ی هەتاوی )٧ی ئاوریلی ١٩٤٧( لە سابڵاغ لە سێدارە دران.
ویلیام ئیگلتن سەبارەت بە ئیعدامی ئەو تێکۆشەرانە دەنووسێ : " لە سەرەتای مانگی ئاوریلی [١٩٤٧] دا کاپیتان حامیدی مازووچی، ناودار محەمەدی نازمی، ناودار ڕەسووڵی نەغەدەیی و ناودار عەبدوڵای ڕەوشەنفکر لە مەهاباد لە سێدارە دران. ئەو "تاوان"ەی وەپاڵ ئەو ئەفسەرانە درابوو کوشتنی ئەفڕادی ئەڕتەشی ئێران لە نێوخۆ و لە دەرەوەی سنوورەکانی کۆماری کوردستان دا بوو."

ڕۆژی ڕەشی دەی خاکەلێوەی ١٣٢٦ی هەتاوی





تێبینی : ئەم وێنەیە بۆ جاری یەکەم لە کتێبی " از مهاباد خونین تا کرانەهای ارس" نووسینی نەجەفقوڵی پسیان دابڵاوکراوەتەوە.نەجەفقوڵی پسیان لە چاوپێکەوتنێک دا لە ساڵی ١٣٧٨ی هەتاوی گوتوویە بەشێکی زۆری ئەو شتانەی لەو کتێبەدا نووسیویە لە بەر گوشاری کاربەدەستانی نیزامی ئێران بووە و لە ڕاستی بە دوورن. لە کۆتایی ساڵانی ١٩٦٠ و سەرەتای ١٩٧٠ کاندا نووسەر و تێکۆشەری کۆچکردووی فەڕانسەیی ژان پییێر ڤینۆ کە "کۆمیتەی هاوپێوەندی لە گەڵ شؤڕشی کورد"ی دامەزراندبوو ئەم وێنەیە و وێنەی شەهیدانی بزووتنەوەی کۆمیتەی شۆڕشگێڕی حدک ی لە وڵاتانی ئوڕووپایی بە بەربڵاوی بڵاو کردەوە. ژان پیێێر ڤینۆ لە هەلومەرجێکی نادیار دا لە ساڵی ١٩٧٣ لە بەلووچستانی پاکستان ماڵاوایی لە ژیان کرد.

"محاکەمە"ی پێشەوا، سەیفی قازی و سەدری قازی

ئەبولقاسمی سەدری قازی، پێشەوا قازی محەمەد و محەمەد حوسێنی سەیفی قازی ئەو کاتانەی لە زیندان دا بوون

نەوشیرەوان مستەفا ئەمین لە کتێبی " حکومەتی کوردستان ریبەندانی ١٣٢٤ - سەرماوەزی ١٣٢٥ کورد لە گەمەی سۆڤێتی دا دەنووسێ:
" " تاوانەکانی " بە پاڵ قازی و سەرانی حکومەت ئەدرا بریتی بون لە : پۆشینی بەرگی جەنەڕاڵی، سەرۆکایەتی جمهوریەتی کوردستان، گۆڕینی ڕەنگی ئاڵای ئێران،لابردنی نیشانەی شێر و خورشید، چون بۆ باکۆ و، کۆبونەوە لە گەڵ جەنەڕاڵەکانی بێگانە، کوشتنی ئەفسەر و سەربازی ئێرانی، بەڵێندانی بەخشینی نەوت بە بێگانە... هەر وەها نامەی دەسخەت و، ڕونوسی نوطقەکانی ناو کۆبونەوە گشتییەکان....
لە بەفرانباری ١٣٢٥ دا هەر ٣ قازی بە ئیعدام حوکم دران. حوکمی ئێعدامی قازییەکان لەو کاتە دا بو بڵاو نەکراوەیی هێڵرایەوە. قازییەکان داوایان کرد مەسەلەکەیان بخرێتە بەر دەم " دادگاە تجدید نظر" بۆ چاو پیاگێڕانەوەی. لەو ماوەیە دا هەوڵێکی زۆریان دا بۆ ئەوەی موحاکەمە ببرێتە تاران. بەڵام ستادی ئەڕتەش سور بو لە سەر ئەوەی هەر لە مەهاباد بکرێتەوە.
ڕۆژی ٧ی بەفرانباری ١٣٢٦ ئەندامانی "دادگاە تجدید نظر" گەیشتنە مەهاباد. ئەمجارەیان دادگا بە سەرۆکایەتی سەرهەنگ عطاء و دادستانی سەرهەنگ نکوزاد بو. دادگا دو پارێزەری بۆ قازییەکان دانا بو: سەروان صلح جو و، سەوان نبوی. ئەو "تاوانانە"ی لە " دادگاه بدوی صحرایی" بە پاڵ قازی محمد درا بون و ، لە سەری بە ئیعدام حوکم درا بو، بریتی بون لە: ڕاپەڕینی چەکدار دژی حکومەتی ناوەندی، بەستنی ڕێککەوتنی نەوت لە گەڵ بێگانە، سوکایەتی کردن بە ئەڕتەش و حکومەتی مەرکەزی، فەرمانی کوشتن و سوتاندنی ماڵی فەرمانبەرانی حکومەت... ئەو تاوانانەی بە پاڵ سیف و صدریش درابون، شتێکیان کەم نەبو، لە وانەی بە پاڵ قازی درابون.
هەیئەتی دادگا لە گەڵ ستادی ئەڕتەش بەردەوام بە بێتەل پێوەندی تەلگرافی هەبو. پرسی پێ ئەکرد و فەرمانی لێ وەرئەگرت. ئەمیش حوکمی ئیعدامی : محمد قاضی،محمد حسین خانی سیفی قاضی ، صدری قاضی دایەوە. کاتێ کە ستادی ئەڕتەش ئاگادار کرا لەوەی دادگا حوکمی ئێعدامی داون، ستادی ئەڕتەش فەرمانی دا بە فەرمانداری نیظامی مەهاباد لە ماوەی ٢٤ سەعات دا حوکمەکە جێبەجێ بکات.
ڕووداوەکانی ناو دادگا لە گۆڤار و ڕۆژنامەکانی ئەو سەردەمەی تاران دا بە یەک شێوە و زمان بڵاو کراونەتەوە . پێ ئەچێ کاربەدەستانی ئەڕتەش ، بەوجۆرەی خۆیان ویستویانە، ڕاپۆرتەکەیان بو چاپ و بڵاوکردنەوە ئامادە کردبی، بەتایبەتی بو شکاندنی شەخسییەتی قازییەکان کە بوبون بە ڕەمزی خەباتی رزگاریخوازی کورد."

تێبینی: ئەم وێنەیە لە کتێبی ویلیام ئیگلتن وەرگیراوە

وێنەی لە سێدارەدانی شەهیدانی کۆماری کوردستان لە سەقز

<

ئەم وێنەیەبە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانوادە عبدالرحمن بێگ مکری" کاک ئیرەجی ناهید وەرگیراوە


ئەم نوسخەیەی لە سێدارەدرانی شەهیدانی سەقز بە سپاسەوە لەلایەن کاک ڕەحمانی جەوانمەردی نەوەی شەهید عەلی ئاغای جەوانمەردی بۆ "وێنەی کۆماری کوردستان" ناردراوە. ئەو سەرکردانەی جمهووری لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥-ی هەتاوی بەرانبەری ٥-ی فێڤرییەی ١٩٤٧ لە سێدارە دراوان 

شەهید شێخ ئەمینی ئەسعەدی

شێخ ئەمینی ئەسعەدی ( شێخ ئەمینی کەسنەزان) لە گەڵ ئامۆزای خۆی شێخ سدیقی ئەسعەدی و ٩ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە  بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ی هەتاوی لە سەقز لە سێدارە درا

شەهید شێخ سدیقی ئەسعەدی

شەهید شێخ سدیقی ئەسعەدی ( شێخ سدیقی یازی بوڵاغی) لە گەڵ ئامۆزای شیخ ئەمینی کەسنەزان و٩ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ی هەتاوی لە سەقز لە سێدارە درا

ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانوادە عبدالرحمن مکری" نووسینی بەڕێز ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

شەهید عەلی جەوانمەردی

شەهید عەلی ئاغای جەوانمەردی ( عەلی ئاغای تەمووتە) لە سەرانی عەشیرەتی گەورکی سەقز. لە گەڵ ١٠ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ی هەتاوی لە سەقز لە سێدارە درا

ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نطری بە خانوادە عبدالرحمن بێگ مکری" نووسینی بەڕێز ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

شەهید ڕەسووڵی مەحموودی

شەهید ڕەسووڵ ئاغای مەحموودی ( ڕەسووڵ ئاغاتی میرەدێ) لە سەرانی عەشیرەتی گەورکی سەقز، لە گەڵ ١٠ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ی هەتاوی لە سەقز لە سێدارە درا
ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانەادە عبدالرحمن بیگ مکری " نووسینی بەڕێز ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

شەهید ئەحمەدی شەجیعی

شەهید ئەحمەد خانی شەجیعی ( ئەحمەد خانی کەڵتەگە) لە بەرەبابی ڕەشید خانی شەجیعولسەلتەنە ی عەشیرەتی فەیزوڵابەگی. لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ی هەتاوی لە گەڵ ١٠ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە سەقز لە سێدرا درا.
ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانوادە عبدالرحمن بێگ مکری " نووسینی بەڕێز ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

شەهید عەلی فاتیح

شەهید عەلی خانی فاتیح ( عەلی خانی قەلەندەر ) لە بەرەبابی حاجی حەمە حەسەن بەگی عەشیرەتی فەیزوڵابەگی. لە گەڵ ١٠ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی١٣٢٥ی هەتاوی لە سەقز لە سێدارە درا.
ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانوادە عبدالرحمن بیگ مکری " نووسینی ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

شەهید حەسەنی فەیزوڵابەکی

شەهید حەسەن خانی فەیزوڵا بەگی ( حەسەن خانی کانی نیاز) لە بەرەبابی ئاغا شێربەگی عەشیرەتی فەیزوڵابەگی. لە چەند نامەی شەهید ئەحمەدی فاروقی بۆ حەمە ڕەشید خان دا باسی کراوە. لە گەڵ ١٠ تێکۆشەری دیکەی کۆمار لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ لە سەقز لە سێدارە درا.

ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانوادە عبدالرحمن موکری" نووسینی بەڕێز ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

محەمەدی دانیشوەر لە شەهیدانی کۆماری کوردستان

محه‌مه‌دخانی دانیشوه‌ر (محەمەد خانی ئاڵکەلوو) لە بەرەبابی ئاغا شێربەگی عەشیرەتی فەیزوڵابەگی و برای ئه‌حمه‌د خانی فارووقی بووە، لە گەڵ دوو برای و ٨ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ لە سەقز لە سێدارە دراوە. ئه‌م به‌ڵگه‌یه‌ی خواره‌وه‌ دوکۆمێنتی ژماره‌ 363ی به‌رگی دووهه‌می کتێبی : ده‌وڵه‌تی جمهوری کوردستان ، نامه‌و دوکومێنت ، مه‌حمود مه‌لاعززه‌ت "ه‌‌. ئه‌و نامه‌یه‌ ئه‌حمه‌د خانی فارووقی بۆ حه‌مه‌ڕه‌شید خانی نووسیوه‌ و باسی محه‌مه‌د خانی دانیشوه‌ر و چه‌ند که‌سی دیکه‌ی تێدایه‌

شەهید محەمەدی فەیزوڵابەگی لە پێشمەرگەکانی کۆماری کوردستان

شەهید محەمەدخانی فەیزوڵابەگی مەشهوور بە محەمەد خانی قاراوە چکۆڵە سەر بە بەرەبابی ئاغا شێربەگی عەشیرەتی فەیزوڵابەگی لە گەڵ ١٠ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە ڕەشەمەی ١٣٢٥ لە سەقز لە سێدارە دران

عەبدوڵای مەتین یەکێکی دیکە لە شەهیدانی کۆماری کوردستان

عەبدوڵا خانی مەتین ( عەبدوڵا خانی داشاڵووجە )یەكێکی دیکە لە کوڕانی خەلیل خانی فەیزوڵابەگی سەر بە بەرەبابی ئاغا شێربگە، لەلەگەڵ دوو برای و ٨ تێکۆشەری دیکە دوای ڕووخانی کۆماری کوردستان لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥-ی هەتاوی بەرانبەر بە ٥-ی فێڤرییەی ١٩٤٧ لە سەقز لە سێدارە دران.
ئەم وێنەیە بە سپاسەوە لە کتێبی " نظری بە خانوادە عبدالرحمن مکری" لە نووسینی بەڕێز ئیرەجی ناهید وەرگیراوە

شەهید ئەحمەدی فاروقی موعاوینی فەرماندەهی هێزی بۆکان و مەنتەقە

ئەحمەد خانی فاروقی ( ئەحمەد خان خەلیل خان ، ئەحمەد خانی قیلەسون ) مەشهوور بە سالار سەر بە بەرەبابی ئاغا شێربەگی عەشیرەتی فەیزوڵابەگی یەکێک لە تێکۆشەرانی بەوەجی کۆماری کوردستان بووە. لە بەشێک لە نامەیەک دا کە وەک موعاوینی فەرماندەهی هێزی بۆکان و مەنتەقە بۆ ژەنەڕاڵ مایۆر حەمەڕەشیدخانی قادر خانزادە فەرماندەی هێزی بۆکان و مونتەقەی ناردووە دەنووسێ: "... بەندەیش سوێندم خواردووە خیانەت بە کوردی پاک و کوردستان و پێشەوا نەکەم کێتمانی ئەم گوزاریشە بە خیانەت دەزانم لە بەر ئەوە عەرزم کردی، ڕەجا دەکەم بۆ حیفزی ئابڕووی من تەوجوهی مەخسووس بفەرمووی".
ئەحمەد خانی فاروقی و دووبرای شەهیدی عەبدوڵاخانی مەتین( عەبدوڵا خانی داشاڵووجە) و محەمەد خانی دانیشوەر ( محەمەدخانی ئاڵکەلوو) لە گەڵ پێشەوا قازی محەمەد ، سەدری قازی و سەیفی قازی خالۆزا و پوورزا بوون.
بەداخەوە دوای ' دادگە' یەکی فەرمایشی لە بەرەبەیانی چوارشەمە ١٦-ی ڕێبەندانی ١٣٢٥-ی هەتاوی بەرانبەر بە ٥-ی فێڤرییەی ١٩٤٧ لە سەقز لە گەڵ ٨ تێکۆشەری دیکەی کۆماری کوردستان لە سێدارە دراون. هێمن شاعیر و نووسەری گەورەی کورد بابەتێکی نووسیوە سەبارەت بە کاردانەوەی دایکی ئەو شەهیدانە لە کاتی بیستنی لە سێدارە درانی ٣ کوڕی کە دەبێ بە پارچەیەکی بە نرخی ئەدەبی سیاسی کورد دابندرێ. دەقی یەکێک لە نامەکانی شەهید ئەحمەدی فاروقی کە لە خوارەوە دا دەیبینن لە بەرگی یەکەمی کتێبی نووسەری کۆچکردوو مەحموودی مەلا عێزەت وەرگیراوە.

پەیکەری پێرۆزی عه‌لی بەگی شێرزاد لە سەر داری بێدادی

من بیستوومە لە کاتی لە سێدارە درانی دا عەلی بەگی شێرزاد ئەم بەیتە شێعرەی خوێندووەتەوە: " منصور وار گر ببرندم بە پای دار- مردانە جان دهم کە جهان پایدار نیست "
بەڕێز ئیرەجی ناهید لە کتێبەکەی دا : " نظری بە خانوادە عبدالرحمان بێگ مکری" دەنووسێ : "شەهید عەلی بەگی شێرزاد لە تەنیشت حەوزی بۆکان لە سێدارە درا و لە کاتی ئێعدام کردنی دا ئەم بەیتە شێعرەی بە دەنگی بەرز و نەترسانە خوێندەوە : خۆشا روزی کە خود را بر سر دار فنا بینم / سرم گردد بلند و عالمی را زیر پا بینم "
(خۆزگه‌ به‌و ڕۆژه‌ی که‌ خۆم له‌ سه‌ر داری فه‌نا ده‌بینم - سه‌رم به‌رز ده‌بێ و عاله‌مێک له‌ ژێر پێم دا ده‌بینم "

شەهید عەلی شێرزاد فەرماندەی هێزی چڵی ٥ی ناوەندی

شەهید عەلی شێرزاد ( عەلی بەگی یەکشەوە) فەرماندەی هێزی چڵی ٥ی ناوەندی هێزی دێمۆکڕاتی کوردستان سەر بە عەشیرەتی فەیزوڵابەگی و لە بەرەبابی ئاغا شێربەگ بوو، بەداخەوە لەو سەرچاوانەی تا کە تائێستا سەبارەت بە کۆماری کوردستان بڵاو کراونەتەوە ژیاننامەی بەتەواوی نەنووسراوە.
عەلی بەگی شێرزاد یەکەم هەڵسووڕاوی کۆمار بوو کە ماوەیەکی کورت لە دوای ڕووخانی کۆمار لە ڕۆژی ٢٥ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ی هەتاویبەرانبە بە ١٤-ی فێڤرییەی ١٩٤٧-ی زایینی  لە نزیک حەوزی بۆکان لە سێدارە درا. ئەم نامەیەیەی لێرە دا هاتووە لە کتێبی "دەوڵەتی جمهووری کوردستان" ، نامە و دوکومێنت، مەحمود مەلا عززەت، بەرگی یەکەم ، سوید ، ئازاری ١٩٩٢ وەرگیراوە

شه‌هید سه‌رپۆلی 2 محه‌مه‌دی نانه‌وازاده‌ معاونی وه‌زاڕه‌تی هێزی دێمۆکڕاتی کوردستان

شه‌هید سه‌رپۆلی 2 محه‌مه‌دی نانه‌وازاده‌ معاونی وه‌زاڕه‌تی هێزی دێمۆکڕاتی کوردستان


محه‌مه‌دی نانه‌وازاده‌ یه‌ک له‌ چالاکانی "حیزبی ئازادیی کوردستان " و له‌ ئه‌ندامانی دامه‌زرێنه‌ری کۆمه‌ڵه‌ی ژ.ک و به‌ پێی وته‌ی مه‌لا قادری موده‌ره‌سی له‌ کۆمه‌ڵه‌ دا " فه‌رمانده‌ی هێز بووه‌،بۆسازدانی هێزی پێشمه‌رگه‌ی کۆمار به‌ گوڕ تیكۆشاوه‌ و له‌ڕۆژنامه‌ی کوردستان دا ئاگادارییه‌کانی وه‌کوو فه‌رمانده‌ی هیزی دیموکراتی کوردستان " (ژماره‌ 8، 8ی ڕێبه‌ندانی 1324ی هه‌تاوی) ، " فه‌رمانده‌ی هێزی مه‌رکه‌زی دێمۆکراتی کوردستان ( ژماره‌ 23، 15ی ڕه‌شه‌مه‌ی 1324 هه‌تاوی) بڵاو کراوه‌نه‌ته‌وه‌. به‌ خۆشییه‌وه‌ فه‌رمانێکی نانه‌وا زاده‌ به‌ ئیمزای خۆی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ که‌ پله‌ی داوه‌ به‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ک و " له‌ طرف وه‌زیر[ی] هێز[ی] وه‌زاره‌تی هێزی جه‌مهوورییه‌تی کوردستان"وه‌ ئێمزای کردووه‌.
ڕه‌نگه‌ کووژرانی محه‌مه‌دی نانه‌وازاده‌ له‌ کۆتاییه‌کانی مانگی 6ی ژیانی کۆمار دا خه‌ساری هه‌ره‌ گه‌وره‌ بووبێ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کورد .
سه‌ید محه‌مه‌دی حه‌میدی "مودیر و سه‌رده‌بیری روژنامه‌ و گوواری کوردستان"[کوردستان، ژماره‌ 69،
یه‌ک شه‌ممو 30 پوشپه‌ر 1325 = 21ی ژووییه‌ی 1946ی زایینی] ئاوا باسی ئه‌و رووداوه‌ ده‌کا: " سه‌رپولی دو محمدی نانه‌وازاده‌ شهیدی ریگای نیشتمان ... چلونه‌تی شه‌هید بوونی مرحومی نانه‌وازاده‌ له‌ حدودی مانگیک دابوو له‌ لاین وزاره‌تی هیزی کوردستانه‌وه‌ کاری درابویه‌ که‌ له‌ سقز بمینیته‌وه‌ که‌ له‌ حمل و نقلی خوارده‌مه‌نیدا بو ئه‌و سه‌ربازانه‌ی که‌ له‌ بانه‌ و سه‌رده‌شت داده‌نیشن له‌ لایه‌ن هیزی کوردستانه‌وه‌ محاصره‌ کراوون و نه‌یان ده‌هیشت له‌ لشکری سقزه‌وه‌ خوارده‌مه‌نیان پی بگا چاوه‌دیری بکا.روژی دووشه‌ممو 25.04.24 به‌ آغای حامیدی مازووچی رئیسی دژبانی ناوه‌ندی مەهاباد که‌ ئه‌ویش له‌ سقز ده‌بی ده‌ستور ده‌دا که‌ ده‌گه‌ل ژماریک ماشین که‌ هه‌لگری خوارده‌مه‌نی بو سه‌ربازان بوون بو بانه‌ و سه‌رده‌شت بچیت و هه‌ر ئه‌و روژه‌ بو خوشی به‌ فروکه‌ بو ئه‌و مه‌لبه‌ندانه‌ ده‌روا و ئه‌و شه‌وه‌ ده‌چیته‌ سه‌رده‌شت و به‌یانی روژی 3 شه‌ممو 25.04.25 ده‌گه‌ریته‌وه‌ بانه‌ و فروکه‌ له‌ویی ده‌نیشی و له‌ویی دیسان آغای مازووچی ده‌بینی و ده‌ستوری ده‌داتی که‌ ماشینه‌ خوارده‌مه‌نیه‌کان بگه‌ینیته‌ سرده‌شت و زور ده‌ست و ده‌می یه‌ک دیکه‌ ماچ ده‌که‌ن وه‌کی ده‌ دلی هاویژرابی که‌ چه‌ند ده‌میکی دیکه‌ ژیانی پرر افتخاری دوائی دیت خودا حافظ یه‌کی گه‌رم له‌ آغای حامدی مازوچی ده‌کا و ساتی 21 به‌ فروکه‌ بو لای سقز هه‌لده‌فری داخی گرانم پاش چه‌ند ده‌میک فروکه‌ که‌ له‌ نزیک که‌لی خان له‌ شیویک دا له‌ نزیک دی ی سونج که‌ له‌ دیهاتی بانه‌یه‌ فرروکه‌ که‌ چه‌ند سه‌رمه‌قولات ده‌دا و آوری تی به‌ر ده‌بی فرروکه‌چیه‌که‌ به‌ چه‌تری نه‌جات خوی به‌رده‌داته‌وه‌ و چونکو چه‌تره‌که‌ی نیوه‌ آواله‌ بووه‌ سه‌ری شکاوه‌ و سه‌دی نه‌وه‌د له‌ مه‌رگ نزیکه‌ به‌لام نانه‌وازاده‌ ماوه‌ی نه‌بو به‌ چه‌تر خوی نه‌جا ت دا و ده‌گه‌ل فرروکه‌که‌ به‌ربوته‌وه‌ و هه‌ر دووک پیکه‌وه‌ سووتاوون له‌ دوای چه‌ند ده‌میک قضیه‌ به‌ آغای حامدی مازوچی خه‌به‌ر ده‌دری ئه‌ویش دیته‌ جیگای به‌سه‌رهات و ئه‌و سه‌رکرده‌یه‌ که‌ سه‌عاتیک له‌وه‌ی پیش ده‌ست و ده‌می یه‌کتریان ماچ ده‌کرد ده‌بینی که‌ آوری نیشتمان په‌رستی له‌ دلیه‌وه‌ بلیسه‌ی سه‌ندوه‌وه‌ خوی و فرروکه‌که‌ی سوتاندوه‌ خیرا به‌ داره‌ مه‌یت له‌شی ئه‌و شه‌هیده‌ هه‌لده‌گرن و ده‌ی به‌نه‌ شاری بانه‌ له‌وی ده‌ی شون و له‌ کفنیه‌وه‌ ده‌پیچن و ده صندوقی ده‌نین و ده‌ی هینن بو سقز و له‌ویش را به‌ ماشینیکی عده‌ی سقز به‌ مشایعتی یه‌ک نه‌فه‌ر سه‌روان و دو نفر گروهبان به‌ میاندواو دا بو مهابادی به‌رری ده‌که‌ن جنازه‌ سه‌عاتی 7ی نیوه‌رو روژی 25.04.26 له‌ کاتیکدا له‌ حدودی ده‌هزار که‌س له‌ طبقاتی جوی جوی به‌ پیشوازه‌وه‌ چووبوون و به‌ تایبه‌تی وزیری هیز و ژماریکی زور له‌ خه‌لکی شاری و سرکردان چه‌ند کیلومتر به‌ ماشین چووبوونه‌ پیشواز گه‌یشته‌ مهاباد و به‌ احتراماتی نظامی به‌ خیابانی قاضی و وفائیدا حرکتی پیدرا و له‌ قبرستانی مه‌لاجامی به‌ خاک ئه‌سپیردرا..."




له‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی دا وا نووسەری کۆچکردوو مه‌حموودی مه‌لاعێزه‌ت له‌مه‌ڕ " ده‌وڵه تی جمهووری کوردستان" بڵاوی کردوونه‌ته‌وه‌، چلۆنایه‌تی "به‌ربوونه‌وه‌"ی ئه‌و فڕۆکه‌یه‌ی نانه‌وازاده‌ی تێدابووه‌ به‌ درێژی باس کراوه‌.

شەهید خۆشەوی خەلیل مزوری

ڕۆژنامه‌ی کوردستان بڵاو که‌ره‌وه‌ی بیری حزبی دیموکراتی کوردستان له‌ ژماره‌ی 62 چوارشه‌مۆ 5ی پووشپه‌ڕی 1325ی هه‌تاوی /27ی ژووەنی ١٩٤٦ بابەتێکی بە قەڵەمی محەمەد مەحموود لە سەر ژیانی خۆشەوی خەلیل مزووری بڵاو کردووەتەوە "
قارەمان خۆشەوی خەلیل مزووری
خۆشەوی کوڕی خەلیل خۆشەوی ڕەئیسی عەشیرەتی مزوورییە کە یەکێکە لە هەر چوار عەشیرەتی بارزان. لە ساڵی ١٩٢٨ ی میلادی دا لە کوێستانی موسەکا لە وڵاتی مزووری لە دایک و بابێکی کورد هاتووتە دنیاوە. باوکی ئەم قارەمانە کە خەلیل خۆشەوی یە ژیانی خۆی هەر لەگەڵ بەربەرەکانیی دەوڵەتی تورک و دەوڵەتی عەڕەبدا بە سەر بردووە.لە ساڵی ١٩٣٠ ی میلادی دا لە قەوتێکدا کە عێلی بارزان لە نەتیجەی فشاری هێزی ئینگلیس و عەڕەب چوونە خاکی ترکیاوە و لە باش دا لە سەر وەعدی حکوومەتی عێراق گەڕانەوە . لە گەڕانەوەیان دا دەردەست کران و نوفی کران بۆ وڵاتی خوارووی عێراق. لەم قەوتە دا خەلیل خۆشەوی لە شاخ مایەوە نزیکەی شەش ساڵ لە دەوڵەتی عێڕاق عاسی بوو و لە دواییدا لە زستان دا بە هۆی هێزی تورکو عێڕاق لە سەر سنووری ترکیا و عێڕاق کووژرا. لەم وەقتە دا قارەمان خۆشەوی خەلیل ،نداڵ بوو و لە ماڵی مامی ئەسعەد خۆشەوی گەورە بوو و فێری خوێندن و نووسین بوو و لە ئاکرێ تا کلاسی چوارەمی ئیبتیدائی تەواو کردووە. لە ساڵی ١٩٤٢ دا کە زەعیم مەلا مستەفای بارزانی لە سلێمانییەوە فیراری کردەوە بارزان ، ئەسعەد خۆشەوی و خۆشەوی خەلیل لە دوای داگیرکردنی پۆستی ئەمنییەی بیرە کەپرە گەیشتنە مەلا مستەفا و دەوامی شەڕی ئازادییان کرد . دیسان ئەم قارەمانە لە ساڵی١٩٤٥ لە سەڕی دووهەمی بارزان دا ئیشتراکی کردووە و لە دوایی دا لە گەڵ عێلی بارزان هاتە خاکی کوردستانی ئێرانەوە... ئەم قارەمانە لە لایەن زەعیم مەلا مستەفای بارزانییەوە بە فەرماندەی چڵی دوو لکی یەک دانرا و نێررا بۆ جەبهەی سەقز.
لە ڕۆژی ٢٥-٣-١٣٢٥ دا هیزی دیکتاتۆری فاشیستی تاران لە دەقزەوە حەملەیان هێنا بووە سەر هێزی دێمۆکڕات لە تەڕەفی جەبهەی قارەمان خۆشەوی خەلیل. ئەم قارەمانەش فەوری گوزارشی خۆی دایە فەرماندەی لک مستەفا خۆشناو ، لە جواب دا ئەمری پێ کرا کە ئەگەر هێزی فاشیزمیان گەیشتە ناو سەنگەرەکان فەرمانی حەملە بدرێت.قارەمان خۆشەوی خەلیل فەرمانی فەرماندەی لکی خۆی بە دیقەت بە جێ هێنا وە کە هێزی دیکتاتۆری نزیک بوونەوە بە ٥٠٠ کەس و دوو تانک و سێ تەییارە قەهرەمان خەلیل خۆشەوی دەستووری حەملەی دا بە پێش مەرگەکانی کە عیباڕەت لە ٤٠ نەفەر بوون بەرابەر ٥٠٠ نەفەر شەڕێکی زۆر سەخت کرا و لە نەتیجەی سێ حەملە دا ئەم هێزە پچووکەی دێمۆکڕات نیهایەتەن هێزی هێزی دیکتاتۆریان شکاندن .هەر لەو ڕۆژە دا قەهرەمان خۆشەوی خەلیل و ە ١٠ پێش مەرگەی بریندار کران و لو لایەن فەرماندەی سەراوە نێردران بۆ بۆکان و لەوێش ڕا بە دەستووری پێشەوای موعەزەمی کوردستان قەهرەمان خۆشەوی خەلیل نێردرا بۆ تەورێز. لە تەورێز لە خەستەخانەی شووڕەوی چوار ڕۆژ لە تەدای دا بوو م وەلی داخەکەم بای ئەجەل هات و لە ناکاو دەفتەری ژینی دڕی. هێشتا غونچە بوو لە باخدا بە ناحەق هەڵوەری. گیانی پاکی بە ئەندی سپارد و لەوێ لە لایەن وەزیری هێزی کوردستان جەنابی محەمەد حوسێن سەیفی قازی جەنازەی بۆ مەهاباد بەڕێ کرا. لە تەشیعی جەنازەی ئەم قەهرەمانە دا تەواوی هێزی ناوەندی کوردستان و دانیشتووانی مەهاباد و حەزرەتی پێشەوای موعەزەم و ژەنەڕال مستەفای بارزانی و هەیئەتی وەزیران ی دەوڵەت و هەئیەتی عولەما و شێخ و مەلا و هەیئەتی نووسەران و ئەفسەران هەموو حوزووریان بوو و جەنازەی ئەم قەهرەمانی نەمری کوردستانە بە غایەتی ئیحترام بۆ ماڵی ئەبەدی ڕۆیشت.
خۆشەوی خەلیل لە ڕێگای ئازادیی کوردستان دا، لە ڕێگای پارێزگاری ئاڵای موقەدەسی کوردستاند دا ، لە ڕێگای شەڕەف و نیشتمان دا لاشەی بە خاک سپارد. بەڵام ئەم قەهرەمانە ناوی ئەبەدی یە. لە زەمینی ئازادی کوردستان دا نێژرا، گیانی پاکی بە سەر ئاڵای کوردستانەوە لە سووڕانەوە دایە. قەهرەمان خۆشەوی خەلیل ئەوڕۆ گەیشتە شوهەدای ڕێگای نیشتمان. بنوو ئەی قەهرەمان! بنوو بە نوستنێکی ئەبەدی! خاکی کوردستانی ئازاد شانازی دەکا کە ئەوڕۆ جەسەدی پاکی هەوەڵین شەهید و قارەمانی ڕيگای ئازادی خۆی لە ناو دڵی خۆی دا جێ کردووەتەوە و دایناوە.. مەهاباد - محەمەد مەحموود

شەهیدانی کۆماری کورستان، بە بۆنەی ١٠ی خاکەلێوە

ڕۆژی ١٠ی خاکەلێوەی ١٣٢٦ی هەتاوی (٣٠ی مارسی ١٩٤٧) ڕۆژێکی ڕەشە لە مێژووی سیاسی کوردستان دا.
لەوڕۆژە دا پێشەوا قازی محەمەد، محەمەد حوسێنی سەیفی قازی و ئەبولقاسمی سەدری قازی لە مەیدانی چوارچرالە سێدارە دران. هەر لەو سەروبەندە دا عەلی شێرزاد یەک لە فەرماندەکانی هێزی دێمۆکڕاتی کوردستان لە ناوچەی بۆکان لە ٢٥ی ڕێبەندانی ١٣٢٥ ( ١٥ی فێڤرییەی ١٩٤٧) لە تەنیشت حەوزی بۆکان لە سێدارە درا.ماوەیەک دواتر لە ٢٥ی ڕەشەمەی ١٣٢٥ * لە سەقز ١١ کەس لە هەڵسووڕاوان وتێکۆشەرانی کۆماری کوردستان: ئەحمەدی فاروقی ، عەبدوڵای مەتین ، محەمەدی دانیشوەر ، محەمەدی فەیزوڵابەگی ،حەسەنی فەیزوڵابەگی، ئەحمەدی شەجیعی ، عەلی فاتیح ، ڕەسووڵی مەحموودی ، عەلی جەوانمەردی ، ئەمینی ئەسعەدی ، سەدیقی ئەسعەدی لە سێدارە دران. حەوتوویەک لە دوای لە دار درانی پێشەوا قازی محەمەد وهاوڕێیانی ئەفسەرانی کۆماری کوردستان: حامیدی مازووچی ، ڕەسووڵی نەغەدەیی ، عەبدوڵای ڕەوشەنفکر و ئەحمەدی نازمی لە ١٧ی خاکەلێوەی ١٣٢٦ی هەتاوی (٧ی ئاوریلی ١٩٤٧) لە مەیدانی چوار چرالە مەهاباد لە سێدارە دران. لە ٢٥-٣-١٣٢٥ خۆشەوی خەلیل مزوری لە پێشمەرگەکانی هێزی لکی بارزانیان لە شەڕێکی قارەمانانە دا لە گەڵ ئەڕتەشی ئێران لە جەبهەی سەقزلە گەڵ ١٠ پێشمەرگەی دیکە بریندار دەبێ وسەرەڕای ئەوەی دەگەیێندرێتە نەخۆشخانە لە تەورێز دوای چوار ڕۆژ شەهید دەبێ. لە شەوی ٢٥-٤-٢٥ ١٣ هەتاوی سەرپۆلی٢ محەمەدی نانەوازادە موعاوینی وەزیری هێزی دێمۆکڕاتی کوردستان لە کاتی وتووێژ لە گەڵ ئەفسەرانی ئەڕتەشی ئێران ئەو فڕۆکەی تێیدابوولە نێوان بانە وسەقز دەکەوێ و شەهید دەبێ.
لە ١٩-٦-١٩٤٧ چوار لە ئەفسەرانی کۆماری کوردستان: عێزەت عەبدولعەزیز، مستەفا خۆشناو، محەمەد قودسی و خەیروڵا عەبدولکەریم کە دوای ڕووخانی کۆماری کوردستان چووبوونەوە کوردستانی عێراق، لە لایەن حکوومەتی
عێڕاقەوە تیرەباران کران.

لە "وێنەی کۆماری کوردستان" دا بەشێک لە وێنەی شەهێدان وهێندێک بەڵگە کە تا ئێستا لێرە دا بڵاو نەکراونەتەوە دەبینن.

*ڕۆژی لە سێدارە درانی شەهیدانی سەقزلە سەرچاوەی چاپکراو دا جیاوازە. تکایە یارمەتی بکەن بۆ ساخکردنەوەی تاریخی وردی ئەم جینایەتە. هەر وەها لەمەرژیاننامەی ئەو شەهیدانەش لە سەرچاوەی چاپکراو دا زانیارییەکی زۆر کەم هەیە. لە جێی خۆیدایە بنەماڵە و کەسانی هۆگری مێژووی سیاسی کوردستان لەو بارەیەوە هەر زانیارییەکیان هەیە بۆ ئاگاداری وەچەی ئێستا بڵاوی بکەنەوە.

وێنەی بازار و مەیدانێکی سابڵاغێ لە سەردەمی کۆماری کوردستان دا

تێبینی: ئه‌م دیمه‌نانه‌ له‌ ڕووی فیلمێک که‌ به‌ زمانی ڕووسی سه‌باره‌ت به‌ مێژووی کۆن و نوێی کوردستان له‌ کۆتاییه‌کانی ساڵانی 1990 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ له‌ لایه‌ن ماڵا کوردا له‌ "ئاڵما ئاتا" له‌ ڕووی هه‌ڵ گیراوه‌ته‌وه‌ وبه‌ سپاسه‌وه‌ له‌ لایه‌ن به‌ڕێز "مه‌حمه‌د ئاکتاش" به‌ " وێنه‌ی کۆماری کوردستان"گه‌یشتووه‌