کوردستان ، ژماره 302 ، شه‌مۆ 6ی خه‌زه‌ڵوه‌ری 1329/ 29 ی ئۆکتۆبری 1949
ئۆرگانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان ( له لایه‌ن ده‌سته‌ی نووسه‌ران ده‌رده‌چێت)
تێوه‌رسووڕانی پێنجه‌مین وه‌رزی هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان
پێنج وه‌رز له‌مه‌وبه‌ر ده به‌رواری 2-ی مانگی خه‌زه‌ڵوه‌ر دا هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان له باژێڕی مهاباد به ئیشتراکی 270 – نه‌فه‌ر نوێنه‌رانی ته‌واوی چینه‌کانی کوردستانی مه‌زن ساز بوو. ئه‌و کۆنگره‌یه ده مێژووی به‌ربه‌ره‌کانی نه‌ته‌وه‌ی کورد دا خاوه‌نی که‌لکێکی زۆر گه‌وره‌یه و بۆ که‌ڕه‌تی هه‌وه‌ڵ یێکه‌تی ئیراده و ئاوات و ئامانجی چینه‌کانی کوردستانی به ئیسبات گه‌یاند. ئه‌و کۆنگره‌یه، درۆ، ته‌بلیغات و بوختانی چه‌ندین وه‌رزه‌ی داگیرکه‌رانی ئێران و عێراق و تورکییه‌ی سوور کرده‌وه. وه‌کی مه‌علوومه دوژمنانی نه‌ته‌وه‌ی ئێمه دایما داوایان ده‌کرد که گۆیا یێکه‌تی ئیراده و ئامانج ده نێو نه‌ته‌وه‌ی کورد دا ده گۆڕێ دا نییه. فاشیسته‌کانی تورکییه داوایان ده‌کرد که " مه‌به‌ستی کوردایه‌تی " له تورکییه دا نه‌ماوه. ده‌م و ده‌زگای ڕه‌زا خان به خۆی ده‌فشی که ده نێوان عه‌شیره‌ته‌کانی کوردستان دا نێوان ناخۆشی و دوژمنایه‌تی پێک هێناوه و هه‌تا هه‌تایه له نێوان هه‌ڵ ناگیرێت.
به‌ڵام هاتنی نوێنه‌رانی ته‌واوی کوردستانی مه‌زن و عه‌شیره‌ته‌کان بۆ کۆنگره ئیزهاراتی ئه‌وان ده کۆنگره‌ی ناوبراو دا دیوی ئاوه‌ژووی دوژمنانی نه‌ته‌وه‌ی کوردی وه‌ده‌رخست.
ئه‌و نوێنه‌رانه‌ی که بۆ کۆنگره هه‌ڵبژێردرابوون ، له ده‌ردی نه‌ته‌وه‌ی کورد و له زوڵم و زۆری داگیرکه‌ران نیسبه‌ت به کوردان به چاکی ئاگادار بوون و بۆخۆیان ده نێو ئاگری زوڵمی داگیرکه‌ران دا ده‌سووتان. ده‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که داگیرکه‌ران بۆ پێشگیری کردن له هات و چۆی کوردان سنووره داتاشراوه‌کانیان قایم کردبوو، ده‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که تێڕۆڕ و ته‌بعید و تاڵان کردن له سه‌ر سنووره داتاشراوه‌کان حوکماتی ده‌کرد، به‌ڵام دیسانه‌که‌ش ئیراده‌ی یێکه‌تی خوازی کوردانیان پێ بێ هێز نه‌کرا و له کوردستانی داگیرکراوی سوورییه و عێراق و تورکییه ڕا چه‌ند نوێنه‌رێک بۆ ئیشتراک کردن ده کۆنگره دا هاتنه مهابادێ. نوێنه‌ری کوردستانی داگیرکراوی عێراق ده کۆنگره دا ڕایگه‌یاند که "ده‌بێ ته‌واوی کوردستان یێک که‌وێت و مه‌ڕامی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان ڕزگار کردنی ته‌واوی کوردستانی داگیر کراوه".
نوێنه‌ری کورده‌کانی سوورییه کوتی که : " ئێمه به ته‌واوی هێزی خۆمان حازرین که به گوێره‌ی مه‌ڕامنامه‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان تێ بکۆشین و ئه‌من سڵاوی گه‌رم و گوڕی دانیشتووانی کوردستانی سووه‌ییه و لوبنان به خه‌ڵکی قاره‌مانی مهاباد و به نوێنه‌رانی کۆنگره ڕاده‌گه‌یێنم."
ده کۆنگره دا له مه‌ڕ زوڵم و زۆری داگیرکه‌ره‌کان، له مه‌ڕ سیاسه‌تی شۆڤێنیستی ئه‌وان نیسبه‌ت به زمان و رێوشوێنی کورده‌واری و له مه‌ڕ دامه‌زراندنی لکه‌کانی حیزب سکاڵایێکی زۆر به عه‌مه‌ل هات. پێشه‌وای شه‌هیدی نه‌ته‌وه‌ی کورد قازی محه‌مه‌د ده‌و کۆنگره‌یه دا نوتقی کرد و له پاش به‌خێرهێنانی نوێنه‌ران و دوان له‌مه‌ڕ ئه‌و مه‌به‌ستانه‌ی ژووروو رایگه‌یاند که : دوژمنان به خیاڵی خۆیان بۆ به‌دنێوکردنی ئێمه نێوی کۆمۆنیستمان له سه‌ر داده‌نێن، به‌ڵام زۆر ته‌ئه‌سوف که ئێمه هێشتا نه‌مان توانیوه ببینه کۆمۆنیست. مه‌به‌ستێک که زۆر ئاشکرایه و پێداویستی لێدوان نییه، عیباره‌ت له‌وه‌یه که ده‌وڵه‌تی شووره‌وی و ژه‌نه‌رالیسموس ستالین پێشه‌وای ڕاسته قانی نه‌ته‌وه‌ی کورده و نه‌ته‌وه‌ی کورد به ته‌نیا ده نه‌تیجه‌ی سیاسه‌ت و یارمه‌تی و هاوکاری ویدا ڕزگار ده‌بێت.
ده هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دا ڕێزه قه‌رارێک قبووڵ کرا که یێکێک له‌وان له مه‌ڕ قایم کردنی دۆستایه‌تی و یێکه‌تی خه‌ڵکی کوردستان و ئازه‌ربایجان بوو.هه‌ر وه‌ها کۆنگره له پاش ته‌واو کردنی کاروباری خۆی ئاگاداریێکی بلاو کرده‌وه که: " ... هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان له پاش چه‌ند ڕۆژ سکاڵا به ئیشتراکی نوێنه‌رانی ته‌واوی نه‌ته‌وه‌ی کورد ئه‌و نه‌تیجه‌یه‌ی وه‌ده‌ست هێنا که ده‌بێ کوردستان ڕزگار و سه‌ربه‌ست و یێک بێت... مه‌ڕامنامه‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان بۆ به‌ربه‌ره‌کانی ڕزگاری نه‌ته‌وه‌ی کورد هه‌ڵکه‌وتووترین چه‌کێکی به بڕشته و ده‌بێ کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک له ده‌وره‌ی ئه‌و حیزبه وه‌خڕ بن..."
نیهایه‌ت کۆنگره به سه‌رۆکایه‌تی قازی محه‌مه‌د کۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژارد و پێی ئه‌سپارد که له‌وڕۆ را به گوێری مه‌ڕام و نیزامی ته‌سویب کراوی کۆنگره ده‌ست به کار بکات.به‌و جوره‌ی کاروباری هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دوایی هات. ئه‌و کۆنگره‌یه ده مێژووی به‌ربه‌ره‌کانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دا به کۆنگره‌ی پێک هێنانی یێکه‌تی نه‌ته‌وه‌ی کورد ده‌ئه‌ژمێردرێت. کۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان به گوێره‌ی ئه‌سپارده‌کانی کۆنگره ده‌ست به کار بوو و وه‌کی خه‌ڵکی کوردستان بۆخۆیان شاهیدن، یێکه‌تێکی مه‌حکه‌م و قایم ده‌نێو عه‌شیره‌ته‌کان و چینه‌کانی دیکه‌ی نه‌ته‌وه دا پێک هات و داگیرکه‌ران ده‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش که هێرشیان هێنا و ئازادیخوازنیان ده ژێر ته‌عقیب و تێڕۆڕ دا دانا،به‌ڵام دیسانه‌که‌ش نه‌یان توانی ئه‌و یێکه‌تییه‌ی له نێوان هه‌ڵگرن.
ئه‌و یێکه‌تییه که ئه‌سپارده‌ی هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانه، ده شه‌رایتی به‌ربه‌ره‌کانی نهێنی ئه‌وڕۆی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانیش دا به چاکی خۆی ده‌نوێنێت.
کوردستان،ژماره‌ی (681) 43، شه‌مۆ 1ی خه‌زه‌ڵوه‌ری 1333 / 23ی ئۆکتۆبری 1954
ئۆرگانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان ( له لایه‌ن ده‌سته‌ی نووسه‌ران ڕا ده‌رده‌چێت)
9-مین ساڵی هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان
به ڕاگه‌یشتنی ڕۆژی 2- ی مانگی خه‌زه‌ڵوه‌ر له ڕۆژی کرانه‌وه‌ی کۆنگره‌ی یێکه‌می حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان 9 ساڵ ڕاده‌برێت. ساڵی 1324 ده‌و ڕۆژه دا له شاری مهاباد به ئیشتراکی نوێنه‌رانی ته‌واوی ته‌شکیلاته‌کانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان و هه‌ر وه‌ها به حزووری گه‌لێک له پیاوی به دیمه‌ن و پێشکه‌وتووی وه‌ڵاتی ئێمه حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان یێکه‌مین کۆنگره‌ی خۆی ساز کرد.ئه‌و به‌سه‌رهاته له مێژووی نه‌ته‌وه‌ی کورد دا به‌سه‌رهاتێکی زۆر گه‌وره بوو.
ئه‌هه‌مییه‌تی سازبوونی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان و یێکه‌مین کۆنگره‌ی وی به‌ر له هه‌موو شتێک له‌وه دایه که، ئه‌و ده‌می هێزی دێمۆکڕاسی به سه‌ر فاشیزم دا سه‌رکه‌وتوو ببوو،وه‌کوو ته‌واوی نه‌ته‌وه‌کان نه‌ته‌وه‌ی کوردیش له‌و هه‌ڵکه‌وتوایه‌تییه ئیستیفاده‌ی کرد و بۆ ئه‌ستاندنی حقووق و ڕزگاری خۆی ده‌ستی به کار کرد.حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان ته‌واوی هێزه پێشکه‌وتووه‌کانی له ریزه‌یێکی واحید و یێککه‌وتوو دا به پێچه‌وانه‌ی ئیرتیجاع و ئیمپریالیزم وه‌خڕ هێنا.حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان وه‌ڵاتی کوردستانی له ژێر نفووزی ئیمپریالیزم ده‌رهێنا و تێکه‌ڵاوی ناوچه‌ی هێدیایه‌تی و دێمۆکڕاسی دنیای کرد.کۆنگره‌ی یێکه‌تی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان به هۆی په‌سند کردنی مه‌ڕامنامه و نیزامنامه‌ی حیزب به‌شی ئه‌ساسی ئاواتی ئه‌و ڕۆژه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کوردی ده خۆی دا نواند.
له به‌یانییه‌کدا که ، به‌ر له ساز بوونی کۆنگره له لایه‌ن حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان ڕا بڵاو کراوه‌ته‌وه ڕاگه‌یاندرابوو که، " ئێمه کوردان که، له ئێران دا ده‌ژین چه‌ند ساڵ و به‌ڵکه چه‌ند قه‌ڕنه بۆ ئه‌ستاندنی حه‌ق و ئیختیاری میللی کێشه‌مان کردووه. له خۆمان کردووه‌ته گاو گه‌ردوون. به‌دبه‌ختانه کاربه‌ده‌ستانی موسته‌بیدی ئێران به هیچ جۆرێک حازر نه‌بوون قسه حیسابییه‌کانی ئێمه ببیستن.حه‌تتا له‌و حه‌قه که، له قانوونی ئه‌ساسی دا بۆ ئه‌یالات و ویلایه‌ته‌کانی ئێران داندراوه نه‌یان هێشتووه فایده وه‌ربگرین و هه‌میشه جوابی ئێمه گولله و بۆمب و تۆپ و گیران و ده‌ربه‌ده‌ری و له دار دان و یه‌خسیری بووه". هه‌ر له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا ڕاگه‌یاندرابوو که،" هاو وه‌ته‌نانی خۆشه‌ویست ده‌بێ بزانن حه‌ق نادرێت، ده‌ئه‌ستێندرێت. ئێمه ده‌بێ بۆ ئه‌ستاندنی حه‌ق و ئیختیاراتی میللی جێگای خۆمان مله بکه‌ین؛ ئه‌و مله‌یه‌ش یێکه‌تی، پاڵ وێک دان، ته‌شکیلات و چوونه پێشی پێویسته". هه‌ر له‌و به‌یاننامه‌یه دا 8 شوعاری تایبه‌تی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان نووسرابوو. له‌و شوعارانه‌دا حه‌قی خودموختاری کوردان، حه‌قی خوێندن و نووسین و ئیداره کردنی کاری وه‌ڵات به زمانی کوردی، دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نی ویلایه‌تی کوردستان و دیاری کرانی مه‌ئموورین له خودی کوردان داوا کرابوو و ڕاگه‌یاندرابوو که، نه‌ته‌وه‌ی کورد ده‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌ی ئازه‌ربایجان و ئاسۆڕی و ئه‌رمه‌نی و ئه‌وانی دیکه ده‌ستی برایه‌تی داوه‌ته یێک و بۆ ڕزگاری ته‌واوی خه‌ڵکه‌کانی ئێران به‌ربه‌ره‌کانی ده‌کات. له‌وێدا ڕاگه‌یه‌ندرابوو که، حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان به هۆی ئیستیفاده له سه‌روه‌تی ته‌بیعی کوردستان و په‌ره پێدانی جووتێری و ته‌جاڕه‌ت و مه‌عاریف و سحییه بۆ به‌ره‌وژوور بردنی بارستایی ژیانی مادی و مه‌عنه‌وی نه‌ته‌وه‌ی کورد به‌ربه‌ره‌کانی ده‌کات.
ئه‌و ئاگادآرییه له لایه‌ن 71 که‌س ڕا ئیمزا کرا بوو که، له‌وانه 24 که‌سیان خاوه‌ن مڵکی چکۆڵه، 18 که‌س ورده بورژوا، 9 که‌س ڕووناکبیر و کاربه‌ده‌ستی ده‌وڵه‌تی، 16 که‌س سه‌رۆک و ئه‌ندامی عه‌شیره‌ت و 4 که‌س ڕووحانی بوو[ن]. ئه‌وه‌ش نیشانی دا که، حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان نه‌ک هه‌ر له لایه‌ن کۆمه‌ڵانی مه‌زنی کرمانج و لادێیی ڕا، به‌ڵکه له لایه‌ن ته‌واوی ته‌به‌قاتی ڕزگاریخوازی کوردستان ڕا پێشوازی لێ کرا.
مه‌به‌ستی ئه‌ساسی ئه‌وی ڕۆژێ که، عیباڕه‌ت له به‌ربه‌ره‌کانی به پێچه‌وانه‌ی فاشیزم و ئیمپریالیزم بوو له مه‌ڕامنامه‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دا زۆر به چاکی و ڕووناکی ڕاگه‌یه‌ندراوه و وه‌زیفه‌ی ئه‌ساسی ئه‌وی ڕۆژێی کوردان نیشان دراوه.
له مه‌ڕ نیوه و ناته‌واوی مه‌ڕامنامه‌که ئه‌وده‌می نه‌ده‌کرا بدوێین، چونکه مه‌به‌ستی ئه‌ساسی به دروستی له وێدا نیشان درابوو، به‌ڵام ئه‌وڕۆ، له حاڵێک دا که ناوچه‌ی هێدیایه‌تی و دێمۆکڕاسی دنیا گه‌لێک به‌ره‌و پێش چووه و زیدییه‌تی کۆمه‌ڵایه‌تی له وه‌ڵاتی ئێمه دا گه‌لێک په‌ره‌ی گرتووه ناکرێت له مه‌ڕ گه‌لێک له‌و نیوه و ناته‌واویانه بێده‌نگ دابنیشین.
ناته‌واویێکی زۆر گه‌وره که، ئه‌ورؤ له‌و مه‌ڕامنامه‌یه دا وه‌به‌رچاو ده‌که‌وێت عیباره‌ت له‌وه‌یه که، له وێدا له مه‌ڕ مه‌به‌ستی زه‌وی و به‌ربه‌ره‌کانی چینایه‌تی له کوردستان دا چ نه‌کوتراوه. له حاڵێک دا که، بورژوازی ئێران به‌له‌ونی لیبراڵ مه‌به‌ستی ئیسلاحاتی زه‌وی ده‌هێنێته گۆڕێ، له حاڵێک دا که، حه‌تتا شا زه‌وی به‌ش کردن به گه‌وره‌ترین هۆی ته‌بلیغاتی خۆی ده‌زانێ، حیزبێک که، خۆی به نوێنه‌ری میلیۆنه‌ها، ئینسانی زه‌حمه‌تکێش ده‌زانێ، حیزبێک که، ده‌یه‌وێت ڕێگای ڕزگاری به خه‌ڵک نیشان بدات، ناتوانێ ئیتر له مه‌ڕ مه‌به‌ستی زه‌وی بێده‌نگ بێت. له نێوان لابردنی فێئۆدالیزم و مه‌حو کردنه‌وه‌ی وی و شوێنی سێرواژ یێکێک له‌و ئامانجه هه‌ره گه‌ورانه‌یه که، ئه‌وڕۆکه ده به‌رانبه‌ر نه‌ته‌وه‌ی کورد دا ڕاوه‌ستاوه.
ئه‌وڕۆ له حاڵێک دا که، 9 ساڵ له هه‌وه‌ڵین کۆنگره‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان ڕاده‌برێت نه‌ته‌وه‌ی کورد له ژێر ڕه‌هبه‌ری حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دا به پێچه‌وانه‌ی ده‌زگای مۆنارخۆ- فاشیستی شا – زاهیدی به‌ربه‌ره‌کانی ده‌کات و تێده‌کۆشێت که نیشتمانی خۆی له ژێر چه‌نگوڕکی ئیمپریالیزم ده‌ربهێنێت.
ئه‌وڕۆ شوعاری ئه‌ساسی به‌ربه‌ره‌کانی به پێچه‌وانه‌ی ئیمپریالیزمه، له‌و حاڵه‌دا به‌ربه‌ره‌کانی چینایه‌تی له سه‌ر ئه‌ساسی ئه‌و شوعاره به‌ره‌و پێش ده‌ڕوات.
تێبینی : ئه‌م دوو نووسراوه‌ی سه‌ره‌وه له " ڕۆژنامه‌ی کوردستان" وه‌رگیراوه. ئه‌و ڕۆژنامه‌یه له لاپه‌ڕه‌یه‌کدا له گه‌ڵ ڕۆژنامه‌ی " ئازه‌ربایجان" ئۆرگانی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان به ساڵانی دوور و درێژ له شاری باکۆ
چاپ کراوه. له‌وانه‌‌یه ئه‌و ڕۆژنامه یه‌ک لاپه‌ڕه‌ییه تا هه‌زار ژماره‌ی لێ بڵاوبووبێته‌وه. دوایین ژماره‌ی که له به‌رده‌ست ئێمه دایه ژماره 877 ه که له 21ی خه‌رمانانی 1335/ 12ی سێپتامبری 1956 ده‌رچووه.
وێده‌چێ ئه‌و نووسراوانه به قه‌ڵه‌می ڕه‌حیمی قازی بێ که بۆخۆی یه‌كێک له به‌شدارانی کۆنگره‌ی یه‌که‌می حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان بووه. سپاس بۆ پرۆفێسۆر تووره‌جی ئه‌تابه‌کی که نووسخه‌ی له‌به‌رهه‌ڵگیراوه‌ی 36 ژماره‌ی ئه‌و "کوردستان" ه‌ی له به‌ر ده‌ست ناین.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر